Helena Radlińska, urodzona 2 maja 1879 roku w Warszawie, była twórczynią pedagogiki społecznej w Polsce, a także badaczką historii oświaty, czytelnictwa, bibliotekarstwa i problematyki książki. Publikowała pod pseudonimami: H. Orsza, J. Strumiński, Warszawianin. Wychowanie traktowała jako klucz do budowania lepszej przyszłości, a jej działalność niepodległościowa i społeczno-oświatowa miała ogromny wpływ na rozwój polskiej myśli pedagogicznej.
Ojciec Radlińskiej, Aleksander Rajchman, był współzałożycielem i pierwszym dyrektorem Filharmonii Narodowej w Warszawie, a matka, Melania z domu Hirszfeld, zajmowała się publicystyką. W domu Rajchmanów bywali wybitni przedstawiciele świata kultury i nauki, co miało znaczący wpływ na młodą Helenę. Jej bracia, Ludwik i Aleksander, również odnieśli sukcesy naukowe – pierwszy był bakteriologiem i prezesem UNICEF-u, a drugi matematykiem.
Helena, po ślubie z chirurgiem Zygmuntem Radlińskim, zaangażowała się w działalność Polskiej Partii Socjalistycznej oraz ruchy społeczne. W 1905 roku uczestniczyła w kierowaniu strajkiem szkolnym i wstąpiła do Związku Nauczycielstwa Polskiego. Po zesłaniu męża na Syberię w 1906 roku Helena dołączyła do niego; po roku oboje zdołali uciec do Krakowa.
W latach międzywojennych Helena Radlińska była aktywną uczestniczką ruchu naukowego i społeczno-oświatowego. W 1925 roku założyła Studium Pracy Społeczno-Oświatowej w Wolnej Wszechnicy Polskiej, które stało się jedną z pierwszych tego typu szkół w Europie. Jej działalność obejmowała także badania nad czytelnictwem oraz kształcenie bibliotekarzy. Wygłosiła ważny referat na II Kongresie Stowarzyszeń Bibliotekarzy i Bibliografów w Hiszpanii w 1935 roku, co zaowocowało rezolucją o utworzeniu Międzynarodowego Instytutu Badań nad Czytelnictwem.
Radlińska była członkinią licznych międzynarodowych organizacji, w tym m.in. Wydziału Wykonawczego Międzynarodowych Kongresów Wychowania Moralnego w Londynie oraz Rady Międzynarodowego Biura Wychowania w Genewie. W okresie II wojny światowej prowadziła tajne nauczanie.
Po wojnie, w 1945 roku, utworzyła Katedrę Pedagogiki Społecznej na Uniwersytecie Łódzkim. W 1951 roku, po ograniczeniu możliwości działalności przez władze komunistyczne, zamieszkała w Chylicach u zaprzyjaźnionych zakonnic.
Radlińska zmarła 10 października 1954 roku w Łodzi i została pochowana na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie. Po śmierci została patronką m.in. Szkoły Podstawowej nr 192 w Łodzi oraz bibliotek pedagogicznych w Siedlcach i Szczecinie.
Do najważniejszych publikacji autorstwa Heleny Radlińskiej i poświęconych jej osobie, dostępnych w naszej bibliotece, należą m.in.:
- H. Radlińska, Książka wśród ludzi, Warszawa 2003.
- H. Radlińska, Zagadnienia bibliotekarstwa i czytelnictwa, Ossolineum 1961.
- H. Radlińska, Pedagogika społeczna, Wrocław – Warszawa – Kraków 1961.
- I. Lepalczyk, Pedagogika biblioteczna Heleny Radlińskiej, Łódź 1974.
- W. Theiss, Radlińska, Warszawa 1984.
- E. Pawłowicz, Z. Zacha, Materiały z sesji poświęconej Helenie Radlińskiej w setną rocznicę jej urodzin, Szczecin 1980.
Artykuły o życiu i twórczości Heleny Radlińskiej publikowane były również na łamach „Refleksji”:
• Z. Fenrych, Edukacja jako miłośnictwo. Wyimki z biografii Heleny Radlińskiej (1879–1954), „Refleksje” 2023, nr 3.
• S. Iwasiów, O dwoistości i pedagogice Heleny Radlińskiej, wywiad z Lechem Witkowskim, „Refleksje” 2019, nr 4.
• A. Czyńska, Siłaczka. Notatki do biografii Heleny Radlińskiej, „Refleksje” 2013, nr 2.
Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszej biblioteki, gdzie można zapoznać się z działalnością tej wybitnej pedagożki, a także do obejrzenia galerii stałej poświęconej prof. Helenie Radlińskiej.
