Tym razem redakcja proponuje namysł nad wpływem nowych technologii na kierunki rozwoju edukacji. Tytułowa formuła ALFABETYZMU CYFROWEGO odnosi się głównie do pytania o to, w jakim zakresie oświata, w obliczu ekspansji sztucznej inteligencji, powinna przeformułować swoje zadania i cele o charakterze społecznym? Szkoła dzisiaj nie tylko uczy (w znaczeniu: kształtuje wiedzę), ale przede wszystkim wyposaża dzieci i młodzież w kompetencje społeczne. Narzędzia AI jeszcze tej sztuki uspołeczniania nie opanowały, choć – jak doskonale wiemy – szybko się uczą. Kim zatem są współcześni nauczyciele/nauczycielki? Z pewnością kimś więcej niż odpowiadający „na każde pytanie” chatbot.
Już w wywiadzie (Zawsze można zrestartować system) padają fundamentalne dla tej tematyki kwestie. Krzysztof Jaworski, redaktor prowadzący wydania, rozmawia z dr inż. Anną Barcz z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie między innymi o: dydaktyce szkolnej i uniwersyteckiej, nowych i wciąż ważnych tradycyjnych metodach nauczania, wykorzystaniu AI w edukacji. Pada też aktualne, nurtujące pedagogów pytanie: czy sztuczna inteligencja zdominuje edukację? Niekoniecznie, a nawet wręcz przeciwnie – nieodpowiednie używanie narzędzi AI może doprowadzić do obniżenia poziomu wiedzy, umiejętności, fachowości.
Z kolei Łukasz Wojtkowski, wykładowca na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, zajmujący się naukowo relacją człowieka i AI, rozważa prawdopodobne scenariusze ingerencji nowych technologii w życie człowieka XXI wieku (Nie myśl, że jesteś kimś wyjątkowym). Niepokój wzbudzać powinno określenie „kapitalizm inwigilacji”; każdy ruch konsumenta jest śledzony i rejestrowany, głównie po to, aby za wszelką cenę zwiększać zyski korporacji. Co w takim razie powinna robić szkoła? Jak możemy przeciwstawić się nieuczciwym praktykom, na przykład polegającym na gromadzeniu i sprzedawaniu danych? Jak nowe technologie wpływają na potencjał intelektualny i wychowawczy dzieci i młodzieży? Autor patrzy na rzeczywistość realistycznie: „Korporacje z kolei egzekwują swoją władzę w przypadku danych, modelując sprzeczne interesy społeczne, powodując niepewności, nierówności społeczne, brak bezpieczeństwa po to, aby dostarczać mechanizmów i urządzeń pozornie zapewniających bezpieczeństwo społeczne” (s. 17–18).
Dającym do myślenia tekstem jest zapis eksperymentu, jaki przeprowadził Igor Wypijewski, nauczyciel w Prywatnych Szkołach Leonarda Piwoni, zadając sztucznej inteligencji pytania o teraźniejszość i przyszłość edukacji (Człowiek vs. AI). To fascynująca wymiana zdań, przypominająca znane dzieła literatury fantastycznonaukowej, jak między innymi tom prozy Stanisława Lema Golem XIV (1981), w którym ludzkość dialoguje z tytułowym superkomputerem.
Warto wspomnieć, że po raz pierwszy na naszych łamach pojawia się rubryka „Antyk dla średnio zaawansowanych”, której redaktorka, dr Barbara Popiel-Kobielska z Instytutu Literatury i Nowych Mediów US, w szkicu Antyk (nie tylko) dla początkujących zapowiada atrakcyjne metodycznie i dydaktycznie ujęcie tematyki kultury, filozofii i literatury starożytnej.
Te i inne, w sumie 23 teksty można znaleźć na blisko 120 stronach, w kilkunastu działach (jak: „Temat numeru”, „Opinie, refleksje, doświadczenia”, „Prawo w praktyce oświatowej”, „Pedagogika młodzieży”, „Pedagogiczne herstorie”, „Spotkania z biografią”, „Wokół pojęć pedagogicznych” i in.), które jak zwykle serdecznie polecamy Państwa uwadze.
Życzymy pożytecznej lektury!
Kwartalnik Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli „Refleksje” 2025, nr 3
